Naki BAKIR
Hane halkları veya bireylerin belirlenmiş risk veya ihtiyaç yüklerini hafifletmek amacıyla emekli, yaşlı, dul, yetim, hasta, işsiz ve benzeri kesimlere yapılan sosyal koruma harcamalarının milli gelirdeki payı 2022 yılında düşüş kaydetti.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı sosyal koruma istatistiklerine göre söz konusu harcamaların idari masraflar da dahil toplam tutarı 2022 yılında cari olarak yüzde 60,2’lik bir artışla 1 trilyon 291 milyar 77 milyon liraya ulaştı.
Tüketici fiyatları (TÜFE) bazında yüzde 64,27 olan enflasyonla indirgendiğinde söz konusu harcamaların önceki yıla göre reel bazda yüzde 2,5 azaldığı dikkati çekti. Sosyal koruma harcamalarının gayri safi yurt içi hasılaya (GSYH) oranı, 2021 yılındaki yüzde 11’lik düzeyinden 2022’de yüzde 8,6’ya düştü.
Yüzde 8,4’e geriledi
2022’de idari masraflar ve benzeri giderler düşüldüğünde, toplam sosyal koruma harcamalarının 1 trilyon 297 milyar 924 milyon lira ile yüzde 98,2’lik bölümünü ihtiyaç sahiplerine yapılan şartlı ve şartsız yardımlar oluşturdu. Önceki yıla göre reel bazda yüzde 2,6 azalan söz konusu tutarın milli gelirdeki payı da 2,5 puan düşerek yüzde 8,4’e indi. Sosyal koruma yardımlarının en büyük bölümü 567 milyar 450 milyon TL ile emekli/yaşlılara yapıldı. Bunu 396 milyar 993 milyon TL ile hastalık/sağlık bakımı için ve 150 milyar 214 milyon lira ile dul ve yetimlere yapılan harcamalar izledi.
Yarıya yakını aile ve çocuklara
Risk/ihtiyaç grupları bazında bakıldığında, emekli/yaşlılara yapılan harcamaların milli gelirdeki payı yüzde 4,9’dan yüzde 3,8’e, hastalık/sağlık bakımı harcamalarının payı yüzde 3,4’ten yüzde 2,6’ya ve dul/yetim harcamalarının payı yüzde 1,2’den yüzde 1’e geriledi.Sosyal koruma yardımlarının yüzde 13’ü şartlı olarak verildi, bunun da yarıya yakınını aile/çocuk yardımları oluşturdu.
Yüzde 62,4’lük bölümü oluşturan “nakdi” sosyal koruma yardımlarının yüzde 71,2’si emekli/ yaşlılara yapıldı. 2022 yılında 1 trilyon 554 milyar 151 milyon lira olan sosyal koruma gelirlerinin ise yüzde 41,4’ü devlet katkısı olarak gerçekleşti. Bu yardımların yüzde 28,4’ünü işveren sosyal katkıları ve yüzde 23,1’ini koruma kapsamındaki bireyler tarafından yapılan sosyal katkılar oluşturdu.
